{loadposition CMPageHeaderWithLogo}

Dyma stori fer am y detecif byd enwog Herciwl Pwaro. Cafodd y stori hon ei hysgrifennu yn enwedig i ddysgwyr gan Marta Weingartner Diaz. Mae Marta’n athrawes Gymraeg brofiadol ac mae hi wedi dysgu ar lawer o Gyrsiau Cymraeg Cymdeithas Madog dros y blynyddoedd.

---

Llofruddiaeth Yn Y Manordy

Wrth lwc roedd Hercule Poirot, y ditectif Belgaid enwog, yn aros yng Ngogledd Cymru pan ddigwyddodd y trasiedi yno. Onibai am hyn, basai’r dirgelwch hwn yn dal heb ei esbonio hyd heddiw.

Ond gadewch if fynd yn ol i’r dechrau…

Bu rhaid i Monsieur Poirot adael ei fflat yng nghanol Llundain pan benderfynodd awdurdodau y ddinas ail-balmantu ei stryd. Roedd sŵn y peiriannau dan ei ffenestri yn ofnadwy, a’r llwch yn dod i mewn ac yn setlo ym mhobman. Dyn twt a thaclus ydy M. Poirot, fel mae pawb yn gwybod, ac yn casáu anrhefn a sw+n a llwch yn anad dim. Yn dilyn cyngor ei ffrind Colonel Hastings, felly, aeth M. Poirot i Gymru, i dreulio pythefnos yn yr awyr iach, ymhell o sŵn a mwg y ddinas fawr. Cyn hir roedd Poirot ymysg y mynyddoedd Cymreig, yn aros mewn Gwely a Brecwast mewn pentref gwledig yng nghysgod yr Wyddfa.

Er ei fod yn ddyn dinesig o’i gorun i’w sawdl, llwyddodd M. Poirot i fwynhau ei drigiad yn y pentref. Y diwrnod cyntaf, aeth i mewn i’r siopau, ymweld â’r hen gapel, ac edmygu’r maenordy gwych o’r ddeunawfed ganrif; yn fyr, gwelodd Poirot y golygefeydd i gyd. A’r dyddiau dilynol, beth a wnaeth? Mynd am dro yn y mynyddoedd, cerdded allan yn y cefn gwlad, edrych ar y ffermwyr yn hel eu defaid gyda chymorth eu cwn defaid du a gwyn. Byddai Poirot yn mynd allan bob dydd gyda’i het a’i ymbarel i grwydro rhyw lwybr mynyddig, gan gymryd gofal i ddod adre mewn pryd i gael te, a bob tro yn sychu ei esgidiau’n ofalus, rhag ofn iddo fe fod wedi sefyll yn rhywbeth cas roedd rhyw ddafad wedi’i osod ar y llwybr.

Un prynhawn tua diwedd ei drigiad yn y pentref, tra roedd M. Poirot yn cael te a bisgedi yn y Gwely a Brecwast, rhuthrodd y bwtler o’r maenordy i mewn. Roedd e wedi rhedeg o ben draw’r pentref i ofyn i M. Poirot ddod i’r maenordy ar unwaith: roedd rhywun wedi cael ei ladd!

Cydiodd M. Poirot yn ei het a’i ymbarel a brysio allan o’r tŷ, yn dilyn y bwtler trwy’r pentref i’r maenordy, lle trigodd yr Arglwyddes Prydderch-Jones are ei phen ei hen (gyda’i bwtler a’i chogyddes, hynny yw). Ar y ffordd, adroddodd y bwtler y hanes i M. Poirot: bachgen deg oed, mab y gogyddes, oedd wedi cael ei ladd. Roedd y gogyddes wedi dod o hyd i’w mab yn gorwedd ar lawr y gegin, yn farw. Nid oedd hithau na’r bwtler wedi gweld neu glywed dim byd o’i le ar y pryd.

Pan gyrhaeddodd M. Poirot, roedd yr heddlu wedi dod a mynd yn barod, ar ôl chwilio am gliwiau a gofyn cwestiynnau o bob math, ond yn ofer – ymadawodd y plismyn heb ddod o hyd i’r un prawf i ddangos pwy oedd wedi llofruddio’r bachgen.

Dechreuodd M. Poirot holi’r gogyddes; beichiodd hithau wylo a gallodd o’r braidd siarad. “Pardon, Madame,” meddai M. Poirot, “Rydw i’n deall bod hyn yn anodd iawn i chi, ond mae rhaid i fi ofyn ychydig o gwestiynau, ac mae’n angenrheidiol i chi ateb mor fanwl ‚ phosib. Yn gyntaf, Madame, ble roedd eich mab pan ddaethoch chi o hyd iddo fe?”

“Roedd e’n gorwedd ar y llawr, wrth y bwrdd, a chyllell yn ei gefn,” egurodd y gogyddes, gan sychu ei dagrau.

“Mae’n debyg na welodd e ddim o’r llofrudd, felly,” meddai M. Poirot. “Fasai fe wedi ei glywed, tybed?”

“O na fasai,” atebodd y gogyddes yn bendant. “Dwi’n siwr na chlywodd e ddim byd? Roedd e’n bwyta cawl ar y pryd, ac yn llyncu’n swnllyd, fel arfer. Byddai fy meistres, yr Arglwyddes Prydderch-Jones, yn dweud y drefn wrth y bachgen truan o hyd ac o hyd am iddo wneud cymaint o sw+n wrth fwyta.”

“Aha!” criodd Monsieur Poirot. “Rydw i wedi darganfod y llofrudd! Ffoniwch yr heddlu, a dywedwch iddyn nhw restio yr Arglwyddes Prydderch-Jones ar unwaith!”

Ar ôl i’r plismyn fynd â’r foneddiges ddiedifar i orsaf yr heddlu, cerddodd M. Poirot yn feddylgar yn ôl i’w Wely a Brecwast. “Gobeithio na chaiff yr Arglwyddes Prydderch-Jones ddyfarniad llym,” meddyliodd Poirot. “Nid arni hi oedd y bai, wedi’r cwbl. Mae’n hollol warthus i rywun lyncu ei gawl yn swnllyd fel ‘na o hyd ac o hyd. Dim rhyfedd i’r arglwyddes gracio dan y straen!”

---

Geirfa

• llofruddiaeth (masc.) – murder (also, llofruddio – to murder, and llofrudd, m – murderer)
• Maenordy (m) – manor house
• ymddiheuriad (m) – apology
• dirgelwch (m) – mystery
• dal heb ei esbonio – to remain unexplained
• awdurdod (m) – authority
• dinas (fem.) city (also, dinesig – urban)
• ail-balmantu – to re-pave
• peiriannau – machines (singular: peiriant, m)
• llwch (m) – dust
• ym mhobman – everywhere
• twt a thaclus – neat and tidy
• casáu – to hate (also, cas – nasty, hateful)
• anrhefn (f) – disorder (cf. trefn – order)
• yn anad dim – above all
• cyngor (m) – advice
• ymysg – among
• gwledig – rural (cf. gwlad – coutry; also cefn gwlad – countryside)
• cysgod (m) – shadow
• o’i gorun i’w sawdl – from head to foot
• llwyddo i – to succeed in
• mwynhau – to enjoy
• trigiad (m) – a stay (also, trigo – to stay)
• edmygu – to admire
• gwych – splendid
• deunawfed ganrif – 18th century
• golygfeydd – sights (sing. golygfa, f)
• hel – to herd
• cymorth (m) – help
• crwydro – to wander
• llwybr (m) – path
• mewn pryd – in time (also, ar y pryd – at the time)
• sychu – to dry
• rhag ofn – in case
• gosod – to drop or set
• rhuthro – to rush
• pen draw – the far end
• cael ei ladd – to be killed (cf. lladd – to kill)
• cydio yn – to grab
• yr Arglwyddes (f) – Lady
• cogyddes – cook
• adrodd – to recount
• marw – dead
• o’i le – wrong
• yr heddlu (m) – police (also, gorsaf yr heddlu – police station)
• pob math – every kind
• yn ofer – in vain
• ymadael – to leave
• yr un prawf – (not) a single proof
• holi – to interrogate
• beichio wylo – to sob
• o’r braidd – scarcely
• angenrheidiol – necessary
• mor fanwl â – as precisely as…
• tebyg – likely
• tybed – I wonder
• pendant – emphatic
• cawl (m) – soup
• llyncu – to swallow
• swnllyd – noisy (cf. sŵn, m – sound)
• fel arfer – as usual
• dweud y drefn – to scold
• truan – poor
• o hyd ac o hyd – again and again
• bonheddiges (f) – lady, noblewoman
• diedifar – unrepentant
• na chaiff – she will not get (from cael)
• dyfarniad (m) llym – harsh sentence
• bai (m) – blame
• wedi’r cwbl – after all
• gwarthus – disgraceful
• fel yna – like that
• dim rhyfedd – no wonder